● منبع: خبرگزاری - مهر - تاريخ شمسی نشر 01/03/1388
 
 ویژه‌نامه‌ الکترونیکی آیت‌الله بهجت به‌مناسبت ضایعه درگذشت این عالم ربانی از سوی معاونت امور فرهنگی و تبلیغ سازمان تبلیغات اسلامی منتشر شد.

به گزارش خبرگزاری مهر، این ویژه‌نامه بخشهایی چون زندگینامه، آیت‌الله بهجت در کلام دیگران، یازده دستورالعمل ماندگار، اخلاق و سیر و سلوک از دیدگاه آیت الله‌ بهجت، دستورات عبادی، اسراری از نماز و نیایش در گفتار آیت‌الله بهجت، در راستای عشق به امام زمان (عج)، اشاراتی در عظمت قرآن، بر آستان اهل بیت را شامل می شود .

جلوه‌هایی از توحید و معارف در گفتار آیت‌الله بهجت، سفارشاتی به خانواده معظم شهدا، زیارت ائمه (ع)، عمل کردن به معلومات، اصلاح نفس در گفتار آیت‌الله بهجت، مقام و منزلت اهل بیت (ع) در گفتار آیت‌الله بهجت و رهنمودهایی به جوانان از دیگر بخشهای این ویژه نامه است .

مطالب این ویژه نامه از طریق آدرس اینترنتی www.manareh.ir قابل دسترسی است . مناره سایت تخصصی امور مساجد است که توسط معاونت امور فرهنگی و تبلیغ سازمان تبلیغات اسلامی و به همت اداره‌کل امور مبلغین و مساجد این معاونت انتشار می‌یابد.

آیت‌الله محمد تقی بهجت فومنی، 27 اردیبهشت در بیمارستان ولی عصر(عج) قم به دیدار حق شتافت.

مروري بر ويژگي هاي اخلاقي مرحوم آيةا... بهجت  
 

... تو آني که هنوز صداي گرم و ناله سوزناکت در گوش آنان که براي اقامه نماز به مسجد فاطميه مي آمدند، طنين انداز است.

تويي که هنوز يادگار باورهاي پاکت در دل مردم جوشان است.

تويي که هنوز رفتنت را بر نمي تابم تا قلم را براي مويه هايش بر دل کاغذ به سماعي عاشقانه دعوت کنم.

بهجت عارفان! پرواز عارفانه ات نه تنها براي آنان که براي رسيدن به قله هاي ايمان در تکاپوي پيمودن راه تو بودند که براي همه ما که اندک شناختي از قلب تپنده ات داشتيم، ناباورانه بود...

و امروز هفت روز از هجرت عزيزي گذشت که باورش براي همه ما سخت است و دردش بر سينه غمديده مان سنگيني مي کند.

هفت روز است که ديگر صداي گامهاي خاشعانه ات در کوچه پس کوچه هاي «باجک» به گوش نمي رسد و ديوارهاي مسجد فاطميه ناله هاي حزن انگيزت را زمزمه نمي کند...

و چه زود گذشت...

هفتمين روز درگذشت مرحوم آيةا... بهجت(ره) بهانه اي شد تا براي تجليل از زحمات علمي و يادآوري مقامات معنوي آن مرجع عاليقدر تشيع در محضر حضرت آيةا... سيد عزالدين حسيني زنجاني، از مراجع عظام تقليد، حضور يابيم. ايشان در گفتگوي پيش رو به بيان برخي ويژگي هاي مرحوم آيةا... بهجت پرداخته است که در ادامه مي خوانيد...

● نام گفت و گو شونده: سيد عزالدين - زنجاني 

● منبع: روزنامه - قدس - تاريخ شمسی نشر 02/03/1388
 
 * آشنايي

حضرت آيةا... سيد عزالدين زنجاني درباره نحوه آشنايي خود با مرحومآيةا... بهجت مي گويد: آشنايي من با ايشان به زمان حضورآيةا... بروجردي در قم برمي گردد زماني که قم مرکز علم و فقاهت شد.

آيةا... بهجت پيش از آن در نجف تحصيل مي کرد و از شاگردان ممتاز مرحومآيةا... شيخ محمدحسين غروي اصفهاني- استاد مسلم فقه و اصول و فلسفه- بود.

* وضعيت تحصيلي

وي به وضعيت تحصيلي مرحومآيةا... بهجت اشاره کرده و مي افزايد: آن زمان آقاي بهجت بسيار جوان بود و حضور ايشان در کلاس درسآيةا... بروجردي تنها نشستن در کلاس نبود. ايشان حضور مبارکي در کلاس درس داشت چرا که طلبه ها در کلاس درس معمولاً به درس استاد اشکال وارد مي کنند و استاد هم خود را ملزم به پاسخگويي مي داند، بدين ترتيب در فضاي کلاس جو مباحثه پيش مي آيد، مرحوم آقاي بهجت چنين خصوصيتي داشت و باآيةا... بروجردي مباحثه مي کرد و آن مرحوم هم با دقت به اشکالات آقاي بهجت گوش مي کرد و با شوق و شعف به سؤالات پاسخ مي داد.

همانطور که مي دانيد آقاي بروجردي ضعف شنوايي داشتند و بسياري از شاگردان ايشان با صداي رسا اشکال مي کردند که برخي سؤالات بسيار ناشيانه بود اما زماني که آقاي بهجت اشکال مي کرد ايشان لاله گوش را به سمت آقاي بهجت مي گرفت تا صداي ايشان را بشنود و پاسخ بدهد.

مرحوم آقاي بهجت جزو معدود اشخاصي بود که در درس آقاي بروجردي صحبت مي کرد من الان ديگر نظير ايشان را به ياد ندارم. مرحومآيةا... بهجت طلبه اي بسيار با استعداد و با هوش بودند و به واسطه همين استعداد مورد توجه آقاي بروجردي بودند.

* آيينه تمام نماي خطبه متقين...

آيةا... زنجاني با اشاره به شاخصه هاي اخلاقي مرحوم آيةا... بهجت مي گويد: آيةا... بهجت در زهد و پارسايي مشمول مفهوم روايت «مقبوله عمر بن حنظله» مي شود که مي فرمايد؛ از فقها اگر افرادي باشند که دينشان را حفظ کرده باشند، با هواهاي نفساني مخالفت کنند و امر خداوند را اطاعت کنند بر مردم واجب است که از چنين فقيهي پيروي کنند. ايشان مصداق اين روايت بود.

اين مرجع تقليد با يادآوري خاطراتي از دوران جواني مرحومآيةا... بهجت تصريح مي کند: ايشان در زهد و پارسايي در همان جواني هم نمونه نداشت. گاهي اوقات چنان در خوردن و آشاميدن به خود- نه به اهل و عيال - سخت مي گرفت که مزاجش مشکل پيدا مي کرد و به همين دليل هم به من سفارش کردند که با ايشان در اين مورد صحبت کنم.

وي در ادامه مي افزايد: آقاي بهجت شاگرد اخلاق مرحوم آقاي قاضي بود که خود ايشان نمونه مسلم عرفا بود. آشنايي من با مرحوم قاضي به مطالبي برمي گردد که از پدرم مرحومآيةا... زنجاني شنيده ام. مرحوم آقاي بهجت ساخته درس آقاي قاضي بود. آقاي بهجت بسيار کم حرف بود تا از ايشان سؤالي نمي شد سخني نمي گفت. ايشان اصلاً اهل مقام درست کردن براي خودش نبود و هرچه برايش بود، چيزي بود که برايش پيش مي آمد نه اينکه خود در تقلاي درست کردن بربيايد.

آيةا... زنجاني با اشاره به خطبه متقين اميرالمؤمنين(ع)، مرحومآيةا... بهجت را مصداق اين روايت گهربار مولاي متقيان(ع) دانسته، اظهار مي دارد: اين خطبه را اميرالمؤمنين(ع)، در پاسخ به سؤال همام فرمودند که پس از چند بار درخواست ارايه شد و بعد از بيان صفات متقين پرسش کننده از دنيا رفت اين نشان دهنده اين است که صفات و ويژگي هاي متقين بسيار دقيق و مهم است و مرحوم آقاي بهجت نيز مصداق همين صفاتي که امام(ع) در وصف متقين مي فرمايد. علت اينکه آقاي بهجت را اسوه عارفان مي ناميدند نيز همين است.

امام(ع) در اين حديث در توصيف متقين مي فرمايند که آنان متواضعانه راه مي روند؛ شما در راه رفتن و گام برداشتن آن فقيد سعيد توجه کنيد که چگونه متواضعانه و خاشعانه گام بر مي داشت گويا که يک فرد عادي است و هيچ نظري در جلب توجه ديگران نداشت.

امام در ادامه مي فرمايد: شبها در حال نماز ايستاده اند و ذکر آخرت را دارند؛ مرحوم آقاي بهجت نيز اينگونه شخصيتي داشت و در نماز و شب زنده داري بسيار کوشا بود.

آيةا... زنجاني درباره ساير صفات ارزندهآيةا... بهجت مي گويد: ايشان در حال نماز همواره ديدگانش گريان بود و آن گريه عمدي و براي دنيا نبود بلکه از خوف خدا بود. به همين دليل محل اقامه نماز جماعت ايشان بسيار شلوغ بود.

وي ادامه مي دهد: همه کساني که صفات متقين را دارند، اينگونه اند. مرحوم علامه طباطبايي نيز چنين ويژگي هايي داشت و از مقام گريزان بود. به ياد دارم که در زمان حيات پدر و عمويم خدمت ايشان رسيديم در حالي که علامه در حال نماز بود ما سه نفر هم به ايشان اقتدا کرديم، ايشان متوجه شدند و با اشاره به ما فهماندند که نبايد اقتدا مي کرديم بعد از نماز با بي حالي گفت من را کشتيد خدا شما را حفظ کند اين چه کاري بود؟ اين نشان دهنده اين است که اينها دنبال مقام نبودند که يکي از صفات بارز متقين همين خصلت است.

وي بخشي از ارادت مردم به مرحوم آيةا... بهجت را نتيجه توصيه هاي معنوي ايشان مي داند و اظهار مي دارد: ايشان به واسطه توصيه هاي معنوي خود به مردم آخرت را براي آنان مجسم مي کرد و از جمله افرادي بود که ديدارش انسان را به ياد خدا مي انداخت.

* لزوم حضور چهره هاي معنوي

آيةا... زنجاني با اشاره به تأثير حضور چهره هاي معنوي در حوزه هاي علميه و جامعه تأکيد مي کند: حضور چهره هاي ارزنده اي که به لحاظ معنوي به رشد رسيده اند باعث رشد معنوي و اخلاقي طلاب جوان مي شود حضور ايشان براي حوزه هاي علميه و براي مردم نعمتي الهي بود.

وي در تبيين اين ديدگاه تأکيد مي کند: در زمان حکومت مصدق در مدرسه فيضيه بين چند طلبه جوان که از دهات به قم آمده بودند- و به نوعي مي شود گفت تربيت نشده بودند- دعوايي پيش آمد، آيةا... محمدتقي خوانساري شاهد ماجرا بودند. اين زماني بود که مصدق بنا به مصالحي از کمونيستها حمايت مي کرد و اين اختلاف به روزنامه کشيده شد يادم هست يک روحاني منبري اين ماجرا را به طلبه ها هشدار مي داد که آقايان ماجراي اختلاف شما آفتابي شد در چنين شرايطي و براي تربيت نسلي که خود قرار است مربي جامعه باشند حضور اشخاصي چونآيةا... بهجت ضروري بود.

در آن زمان مرحومآيةا... صدر که از مراجع ثلاث قم بودند به ملاقات مرحوم پدرم که به تازگي از نجف هجرت کرده بودند آمد و پدرم که ماجرا را از زبان من شنيده بودند به ايشان گلايه کرد که اين طلبه اي که از دهات آمده چرا نبايد درس اخلاق ببيند و ساخته شود؟ پس تقصير آن دو طلبه نيست که با هم دعوا کردند مقصر ماييم که درس اخلاق نگفتيم. در آن ايام مرحوم امام خميني(ره) در فيضيه درس اخلاق مي گفتند.

* ميراث ماندگار بهجت عارفان

آيةا... سيد عزالدين زنجاني در پاسخ به اين پرسش که «وظيفه علما و طلاب حوزه هاي علميه در قبال ميراث ماندگار افرادي چون مرحومآيةا... بهجت چيست؟» مي گويد: مطالعه در حالات بزرگواراني مثل مرحوم آقاي بهجت اولاً؛ راه رفته اين بزرگواران را به طلاب جوان نشان مي دهد و ثانياً؛ راه ماندگاري ميراث فرهنگي اين عزيزان را فراهم مي سازد که آنان چه کردند که به اين مقام معنوي رسيدند؟ آنان به دنبال کسب مقامات دنيوي نبودند گرچه پيشامد آن و به قصد هدايت مردم اشکالي ندارد. اين براي طلبه اي که تازه درس را در حوزه شروع کرده خيلي مهم است.

وي درباره خصلتهاي عارفانه مرحومآيةا... بهجت تأکيد مي کند: عرفان ايشان ساخته اخلاقش بود. آقاي بهجت عارف به معناي صحيح کلمه و معنا بودند نه آنچه که برخي دراويش براي خود ساخته اند آن که عرفان نيست. مرحوم آقاي بهجت همان گونه که گفتم مصداق خطبه متقين امام علي(ع) بود که معناي واقعي عرفان در آن نهفته است.

مرجع تقليد شيعيان با تأکيد بر اينکه پيامهاي تسليتي که براي رحلت آية ا... بهجت از ناحيه علماي شيعه صادر شد نشان از جايگاه بالاي علمي و معنوي ايشان در بين مسلمانان داشت، مي افزايد: ساده زيستي و دوري ايشان از مناسبات دنيوي دليل اين احترامي است که همگان براي آن مرجع فقيد عالم تشيع قايلند.

آيةا... حسيني زنجاني حضور پر شور مردم در مراسم تشييع پيکر مطهر و مراسم ترحيم آن عالم رباني را دليل پيوند عميق مرجعيت و مردم دانسته و اظهار مي دارد: جامعه فرهنگي و هنري وظيفه سنگيني در قبال معرفي بيشتر اين شخصيت به مردم دارند. زندگي و توصيه هاي اخلاقي ايشان بايد با قلمي شيوا و رسا نوشته شود و در اختيار ديگران قرار گيرد.

● منبع: روزنامه - جمهوری اسلامی - تاريخ شمسی نشر 22/12/1388
 
 آيت الله العظمي محمد تقي بهجت فومني به علت عارضه مغزي در تلريخ 27 ارديبهشت 1388 دار فاني را وداع گفت.

به گفته يكي از مسئولان بيمارستان حضرت وليعصر قم آيت الله بهجت دچار سكته مغزي شدند و بلافاصله به اين بيمارستان منتقل و بستري گرديدند اما قبل از بستري دارفاني را وداع گفته بودند. ICU در بخش
پيكر مطهر آيت الله العظمي بهجت با حضورسيل انبوهي از جمعيت مشتاق و عزادار در قم تشييع و در تاريخ 29 ارديبهشت در جوار حضرت معصومه (س) به خاك سپرده شد.
بخشي از زندگي نامه اين مرجع عاليقدر به شرح زير است:

ولادت
آيت الله العظمي محمد بهجت فومني در اواخر سال 1334 ه. ق. در خانواده اي ديندار و تقوا پيشه در شهر مذهبي فومن واقع در استان گيلان چشم به جهان گشود. هنوز 16 ماه از عمرش نگذشته بود كه مادرش را از دست داد و از اوان كودكي طعم تلخ يتيمي را چشيد.
كربلايي محمود بهجت پدر آيت الله بهجت از مردان مورد اعتماد شهر فومن بود و در ضمن اشتغال به كسب و كار به رتق و فتق امور مردم مي پرداخت و اسناد مهم و قباله ها به گواهي ايشان مي رسيد. وي اهل ادب و از ذوق سرشاري برخوردار بوده و مشتاقانه در مراثي اهل بيت عليهم السلام به ويژه حضرت ابا عبدالله الحسين عليه السلام شعر مي سرود مرثيه هاي جانگدازي كه اكنون پس از نيم قرن هنوز زبانزد مداحان آن سامان است.
آيت الله بهجت در كودكي تحت تربيت پدري چنين كه دلسوخته اهل بيت عليهم السلام به ويژه سيد الشهدا عليه السلام بود و نيز با شركت در مجالس حسيني و بهره مندي از انوار آن بار آمد.

تحصيلات
تحصيلات ابتدايي را در مكتب خانه فومن به پايان برد و پس از آن در همان شهر به تحصيل علوم ديني پرداخت. به هر حال روح كمال جو و جان تشنه او تاب نيا ورد و پس از طي دوران مقدماتي تحصيلات ديني در شهر فومن به سال 1348 ه. ق. هنگامي كه تقريبا 14 سال از عمر شريفش مي گذشت به عراق مشرف شد و در كربلاي معلي اقامت گزيد.
بدين سان آيت الله بهجت حدود چهار سال در كربلاي معلي مي ماند و از فيوضات سيد الشهدا عليه السلام استفاده نموده و به تهذيب نفس مي پردازد و در طي اين مدت بخش معظمي از كتاب هاي فقه و اصول را در محضر استادان بزرگ آن ديار مطهر مي خواند.
در سال 1352 ه. ق. براي ادامه تحصيل به نجف اشرف مشرف مي گردد و قسمتهاي پاياني سطح را در محضر آيات عظام از آن جمله مرحوم آيت الله آقا شيخ مرتضي طالقاني به پايان مي رساند. با اين همه همت او تنها مصروف علوم ديني نبوده بلكه عشق به كمالات والاي انساني هماره جان ناآرام او را به جستجوي مردان الهي و اوليا برجسته وا مي داشته است.

استادان برجسته فقه و اصول
آيت الله بهجت پس از اتمام دوره سطح و درك محضر استادان بزرگي چون آيات عظام: آقا سيد ابوالحسن اصفهاني (ره) آقا ضيا عراقي (ره) و ميرزاي نائيني (ره) به حوزه گرانقدر و پر محتواي آيت حق حاج شيخ محمد حسين غروي اصفهاني (ره) معروف به كمپاني وارد شد و در محضر آن علامه كبير به تكميل نظريات فقهي و اصولي خويش پرداخت و به ياري استعداد درخشان و تاييدات الهي از تفكرات عميق و ظريف و دقيق مرحوم علامه كمپاني كه داراي فكري سريع و جوال و متحرك و همراه با تيز بيني بوده بهره ها برد.

سير و سلوك وعرفان
آيت الله بهجت در ضمن تحصيل و پيش از دوران بلوغ به تهذيب نفس و استكمال معنوي همت گمارده و در كربلا در تفحص استاد و مربي اخلاقي بر آمده و به وجود آقاي قاضي كه در نجف بوده پي مي برد. و پس از مشرف شدن به نجف اشرف از استاد برجسته خويش آيت الله شيخ محمد حسين اصفهاني كمپاني استفاده هاي اخلاقي مي نمايد.
همچنين در درسهاي اخلاقي آقا سيد عبدالغفار در نجف اشرف شركت جسته و از آن استفاده مي نموده تا اينكه در سلك شاگردان حضرت آيت الله سيد علي قاضي (ره) در آمده و درصدد كسب معرفت از ايشان برمي آيد و در سن 18 سالگي به محضر پر فيض عارف كامل حضرت آيت الله سيد علي آقاي قاضي بار مي يابد و مورد ملاطفت و عنايات ويژه آن استاد معظم قرار مي گيرد.

فلسفه
آيت الله بهجت اشارات ابن سينا و اسفار ملا صدرا را نزد مرحوم آيت الله سيد حسن بادكوبه اي فرا گرفتند.
هجرت
ايشان بعد از تكميل دروس در سال 1363 ه. ق. موافق با 1324 ه. ش. به ايران مراجعت كرده و چند ماهي در موطن خود فومن اقامت گزيد و بعدا در حالي كه آماده بازگشت به حوزه علميه نجف اشرف بود قصد زيارت حرم مطهر حضرت معصومه عليها السلام و اطلاع يافتن از وضعيت حوزه قم را كرد ولي در طول چند ماهي كه در قم توقف كرده بود خبر رحلت استادان بزرگ نجف يكي پس از ديگري شنيده مي شد لذا ايشان تصميم گرفت كه در شهر مقدس قم اقامت كند.
در قم از محضر آيت الله العظمي حجت كوه كمره اي استفاده كرده و در بين شاگردان آن فقيد سعيد درخشيد. چند ماهي از اقامت حضرت آيت الله العظمي بروجردي در قم نگذشته بود كه آيت الله بهجت وارد قم شد.

تاليفات
آيت الله بهجت داراي تاليفات متعددي در فقه و اصول هستند كه خود براي چاپ اكثر آنها اقدام نكرده اند و گاه به كساني كه مي خواهند آنها را حتي با غير وجوه شرعيه چاپ كنند اجازه نمي دهند و مي فرمايند: هنوز بسياري از كتابهاي علماي بزرگ سالهاست كه به گونه خطي مانده است آنها را چاپ كنيد نوبت اينها دير نشده است.
فهرست عمده تاليفات ايشان كه برخي نيز با اصرار و پشتكاري برخي از شاگردانشان به چاپ رسيده عبارتند از:

الف) كتابهاي چاپ شده:
1 ـ رساله توضيح المسائل (فارسي و عربي)
2 ـ مناسك حج
3 ـ وسيله النجاه
4 ـ جامع المسائل

ب) تاليفات آماده چاپ و نشر:
1 ـ جلد اول از كتاب صلوه
2 ـ جلد اول از دوره اصول
3 ـ تعليقه بر مناسك شيخ انصاري

ج) تاليفاتي كه هنوز اقدام به چاپ آنها نشده است:
1 ـ بقيه مجلدات دوره اصول
2 ـ حاشيه بر مكاسب شيخ انصاري
3 ـ دوره طهارت
4 ـ بقيه مجلدات دوره كتاب الصلوه

در سوگ و يادبود آيت الله بهجت اسوه تقوا و دينداري  

● نويسنده: سيد‌ابوالفضل - جعفري‌نژاد 

● منبع: هفته نامه - پگاه حوزه - 1388 - شماره 255، خرداد - تاريخ شمسی نشر 00/03/1388
 
 
حضرت آيت الله العظمي آقاي حاج شيخ محمد تقي بهجت (ره) در اواخر سال 1334 هـ. ق، در شهر فومن واقع در استان «گيلان» ديده به جهان گشود. شانزده ماه از عمرش نگذشته بود كه مادر بزرگوارش را از دست داد.
تحصيلات ابتدايي حوزه را در مكتب خانه فومن به پايان رساند و پس از تحصيل ادبيات عرب در سال 1348 هـ. ق، در سن 14 سالگي براي تكميل دروس حوزوي عازم كربلا شد و حدود 4 سال در اين شهر اقامت نمود و علاوه بر تحصيل علوم رسمي، از محضر استاد مرحوم حاج شيخ ابوالقاسم خويي (غير از آيت الله العظمي خويي معروف) بهره برد و در سال 1352 هـ. ق براي ادامه تحصيل رهسپار «نجف اشرف» گرديد و سطح عالي علوم حوزه را در محضر اساتيد بزرگ، از جمله حاج شيخ مرتضي طالقاني (ره) به پايان رساند و پس از درك محضر آيات عظام: حاج آقاضياء عراقي، ميرزاي نائيني (ره)، در حوزه درسي آيت الله حاج شيخ محمد حسين غروي اصفهاني وارد شد.

افزون بر اين، ايشان مباحث خارج فقه و اصول را از محضر آيات عظام حاج سيد ابوالحسن اصفهاني و حاج شيخ محمد كاظم شيرازي (ره) صاحب حاشيه بر مكاسب؛ در حوزه علوم عقلي، كتاب «الاشارات و التنبيهات» و «اسفار» را نزد آيت الله سيد حسين بادكوبه اي (ره) فرا گرفت و در زمان تحصيل، به تدريس سطوح عالي نيز پرداخت و در تاليف كتاب «سفينه البحار» با محدث كبير حاج شيخ عباس قمي (ره) همكاري نمود.
اما در زمينه تهذيب نفس ايشان از دوران كودكي در زادگاهش فومن از محضر عالم بزرگوار «سعيدي» و در كربلا از برخي علماي ديگر بهره برد، تا اينكه در نجف اشرف در سن 17 - 18 سالگي با آيت حق علامه قاضي (ره) آشنا شد و گمشده خويش را در وجود ايشان يافت و در سلك شاگردان اخلاقي - عرفاني ايشان در آمد و سرانجام در سال 1364 هـ. ق، مطابق با 1324هـ. ش با قلبي صيقل يافته از معنويت و سينه اي مالامال از عشق به حضرت حق و با كوله باري از علم و كمال به سرزمين خويش بازگشت نمود و در زادگاهش فومن تشكيل خانواده داد و در حالي كه آماده بازگشت به نجف اشرف بود، هنگام عبور از شهر مقدس قم و در زماني كه چندين ماه از مهاجرت آيت الله بروجردي (ره) به قم نگذشته بود، مقيم قم شد و رحل اقامت افكند.

در قم نيز از محضر اساتيد بزرگوار: حجت الاسلام و المسلمين كوه كمره اي و آيت الله العظمي بروجردي (ره) كسب فيض نمود.
معظم له پس از ورود به قم به تدريس خارج فقه و اصول پرداخت و به تربيب شاگرداني بسيار همت گماشت و تا قبل از رحلت نيز تدريس درس خارج ايشان ادامه داشت. آيت الله مصباح در اين باره ميگويد: «آيت الله بهجت، از همان زماني كه مرحوم آيت الله بروجردي (ره) در قم درس شروع كرده بودند، از شاگردان برجسته واز مُستَشكِلين معروف و مبرز درس ايشان بودند. معمولاً استاداني كه درس خارج ميگويند، در ميان شاگردانشان يكي دو سه نفر هستند كه ضمن اينكه بيش از همه مطالب را ضبط ميكنند، احياناً اشكالاتي به نظرشان مي رسد كه مطرح و آن را پيگيري ميكنند تا مسائل كاملاً حل شود، و لذا اينها از ديگران دقيقترند، و اشكالاتشان علميتر، كه نياز به غور و بررسي بيشتري دارد، و ايشان در آن زمان چنين موقعيتي را در درس مرحوم آيت الله بروجردي داشتند».

محل تدريس درس خارج ايشان ابتدا در حجرههاي مدارس و بعد در منزل شخصي خودشان و اخيرا در مسجد فاطميه، واقع در گذرخان تشكيل ميشد و محل اقامه نماز جماعت و مراجعات عمومي ايشان نيز همين مسجد بود. با توجه به اينكه ايشان به خاطر شهرت گريزي عمدتاً در منزل خود تدريس ميكردند، با وجود اين افراد بسياري از محضر آن جناب استفاده كردند كه برخي از آنان خود صاحب رساله و فتوي هستند كه به برخي از آنان با حذف القاب اشاره ميكنيم:
1. محمد تقي مصباح يزدي، 2. عبدالمجيد رشيد پور، 3. سيد مهدي روحاني، 4. علي پهلواني تهراني، 5. مختار امينيان، 6. محمدهادي فقيهي، 7. هادي قدس، 8. محمود امجد، 9. محمد ايماني، 10. محمد حسن احمدي فقيه يزدي، 11. محمد حسين احمدي فقيه يزدي، 12- مسعودي خميني، 13- سيد رضا خسروشاهي، 14- حسن لاهوتي، 15- عزيز علياري، 16- سيد محمد مومني، 17- حسين مفيدي، 18- جواد محمد زاده تهراني، 19- سيد صابر مازندراني، 20- شهيد نمازي شيرازي.
آيت الله مسعودي كه خود سالها از درس آيت الله العظمي بهجت بهره برده درباره ويژگي تدريس ايشان مي گويد: «سبك درس ايشان سبك خاصي است. معمولاً آقايان مراجع و بزرگان در درس خارج يك مسئله اي را مطرح مي كنند و اقوال ديگران را يكي يكي ذكر مي كنند. سپس يكي را نقد مي كنند و ديگري را تاييد، و سرانجام يكي از آن نظرات را مي پذيرند، يا نظريه ديگري را انتخاب مي كنند، ولي ايشان بر خلاف همه، نقل اقوال نمي كنند، بلكه ابتدا مسئله را مطرح مي كنند و بعد روند استدلالش را بيان مي كنند. اگر شاگرد، آراء علماء را ديده و مطالعه كرده باشد، مي فهمد كه دليلي را كه استاد ذكر مي كند چه كسي گفته است، و اشكال يا تاييدي را كه مي كند ميفهمد به سخن چه كسي اشكال يا قول چه كسي را تاييد ميكند. لذا هر كس بخواهد در درس ايشان شركت كند بايد مباني و نظرات آقايان ديگر را ديده باشد».
مرحوم آيت الله حاج شيخ مرتضي حائري نيز ميگويد: «ايشان با اظهار نظرهاي دقيق و اشكالات مهم، چنان نظر استاد را جلب كرده بود كه چند روزي مجلسِ درس از حالت درس خارج شده بود، آن ايرادها براي ما هم مفيد بود؛ ولي آقاي بهجت براي گريز از شهرت، ديگر به انتقاد نپرداختند و اگر ادامه مي دادند معلوم ميشد، اگر بالاتر از ديگران نباشند بي شك كمتر از آنان نيستند».

مرحوم علامه محمد تقي جعفري ميگويد: «آن هنگام كه در خدمت آقا شيخ كاظم شيرازي مكاسب مي خوانديم، آيت الله بهجت نيز كه اينك در قم اقامت دارند، در درس ايشان شركت مي نمودند، خوب يادم هست كه وقتي ايشان اشكال ميكردند آقا شيخ كاظم با تمام قوا متوجه مي شد، يعني خيلي دقيق و عميق به اشكالات آقاي بهجت توجه مي كرد، و همان موقع ايشان در نجف به فضل و عرفان شناخته شده بود».

آيت الله مصباح ميگويد: «اولين چيزي كه ما را جذب كرد آن جاذبه معنوي و روحاني ايشان بود. ولي تدريجاً متوجه شديم كه ايشان از لحاظ مقامات علمي و فقاهت هم در درجه بسيار عالي قرار دارد. اين بود كه سعي كرديم خدمت ايشان درسي داشته باشيم تا وسيله اي باشد كه هم از معلومات ايشان بهره اي ببريم، و هم بهانه اي باشد كه هر روز خدمت ايشان برسيم و از كمالات روحي و معنوي آقا بهرهمند شويم. كتاب طهارت را در خدمت ايشان شروع كرديم، ابتدا در يكي از حجرات مدرسه فيضيه چند نفر از دوستان شركت ميكردند، و بعد از گذشت يك سال، يكي دو سالي هم در حجره اي در مدرسه خان (مدرسه مرحوم آيت الله بروجردي) خدمت ايشان درس داشتيم، و بعدها كه ضعف مزاج ايشان بيشتر شد از آن به بعد در منزل، خدمتشان مي رفتيم كه يك دوره طهارت را خدمت ايشان خوانديم، و بعد يك دوره هم مكاسب و خيارات را كه تقريباً حدود 15 سال ادامه پيدا كرد. ما در درس ايشان استفادههايي ميبرديم كه در بسياري از درسها كمتر يافت ميشد».
شهيد بزرگوار استاد مطهري (ره) نيز به درس ايشان عنايت خاصي داشتند. آيت الله محمد حسين احمدي يزدي در اين رابطه ميگويد: «آيت الله شهيد مطهري درباره درس آيت الله بهجت به ما خيلي سفارش ميكرد و ميفرمود: حتماً در درس ايشان شركت كنيد، مخصوصاً در اصول، چون آقاي بهجت درس آقا شيخ محمد حسين اصفهاني را ديده، حتماً در درس ايشان شركت كنيد.»
تاليفات معظمله عبارتند از: يك دوره كامل اصول، حاشيه بر مكاسب شيخ انصاري (ره) و تكميل آن تا آخر مباحث مربوط به مكاسب و متاجر، دوره كامل طهارت، دوره كامل كتاب صلاه، دوره كامل كتاب زكات، دوره كامل كتاب خمس و حج، حاشيه بر كتاب ذخيره العباد مرحوم شيخ محمد حسين غروي، چندين مجله تقريبا يك دوره فقه فارسي، حاشيه بر مناسك شيخ انصاري (ره) و...

صفات شخصيتي

1. تقوا
يكي از مجتهدان بزرگ در اين باره مي گويد: «ايشان را نميشود گفت آدم با تقوايي است، بلكه ايشان عين تقوا و مجسمه تقواست».

2. زهد و ساده زيستي
آيت الله مصباح در مورد زهد و ساده زيستي ايشان ميگويد: «آيت الله بهجت منزلي جنب مدرسه حجتيه اجاره كرده بودند و بعد تغيير منزل دادند و در اوائل خيابان چهار مردان فعلي خانه ديگري اجاره كرده بودند كه ظاهراً دو اتاق بيشتر نداشت، و در وسط آن اتاقي كه ما خدمت ايشان مي رسيديم پرده اي كشيده شده بود كه پشتش خانواده شان زندگي ميكردند و ما اين طرف پرده مينشستيم و از حضور ايشان بهره مند ميشديم. زندگي بسيار ساده و دور از هر گونه تكلف و توام با يك عالم نورانيت و معنويت...».

3. حالات نماز
نماز ايشان همواره مورد توجه اولياي خدا بود. علامه طباطبائي (ره) در نماز ايشان شركت ميجستند و آيت الله بهاء الديني (ره) نيز عنايت خاصي به نماز جماعت ايشان داشته اند و...

4. سير و سلوك و مقام معنوي
عارف بزرگي، چون امام خميني (قدس سره) عنايت خاصي به ايشان داشته اند. امام بعد از بازگشت به قم در اول انقلاب، در بيت ايشان حضور يافته و به ديدار يكديگر نايل مي آيند.
مولف كتاب «انوار الملكوت» نيز در اين باره مينويسد: «آيت الله العظمي حاج شيخ محمد تقي بهجت فومني از شاگردان معروف آيت الحق و سند عرفان، عارف بيبديل مرحوم آقاي حاج ميرزا علي آقاي قاضي تبريزي (ره) در نجف اشرف بوده اند، و در زمان آن مرحوم، داراي حالات و مكاشفات غيبيه الهي بوده و در سكوت و مراقبه، حد اعلايي از مراتب را حايز بوده اند».

5. ظهور كرامات
آيت الله مصباح با ذكر چند شاهد مثال در اين باره ميگويد: «كساني كه ساليان متمادي با آيت الله بهجت معاشرت داشتند، گاهي چيزهايي از ايشان مي ديدند كه به اصطلاح «كرامت» و امر خارق العاده است، هر چند طوري برخورد ميكردند كه معلوم نشود، امري كه از ايشان به ظهور پيوسته كاملا يك امر خارق العاده اي است».

6. اهتمام ويژه به رعايت شرعيات
آيت الله شيخ جواد كربلايي در اين باره مي گويد: «بنده از بيان ايشان فهميدم كه سالك بايد كاملا و از همه جهات مواظب ظواهر شرع مقدس بوده و نسبت به حالات معنوي كتوم باشد، مگر از اهلش كه اهل آن نيز اندكند».

7. الگوي رفتاري مجسم
آيت الله مصباح در اين باره مي گويد: «بنده از سال1331 كه به قم آمدم با ايشان آشنا شدم، منزل ايشان جنب مدرسه حجتيه بود، و تقريبا هر روز آقا را، هم در راه و هم در حرم زيارت ميكردم، چهره نوراني ايشان براي هر بيننده اي جاذبه داشت و كيفيت نشست و برخاست و حركات و سكنات ايشان جلب توجه ميكرد و نشان مي داد كه ايشان در يك فضاي معنوي خاصي زندگي ميكند و توجه شان به فوق مطالبي است كه ديگران به آن توجه دارند».

8. تلاش براي سير معنوي و تكامل ديگران
آقاي مسعودي نيز در اين باره ميگويد: «در هر صورت، ايشان براي عده اي امور تربيتي را اجرا ميكردند. گاهي به شخصي پيغام مي دادند: اين كار را بكن، يا فلان كار را نكن. يا اين مسئله خوب است كه اين طور باشد.

9. انديشيدن پيش از سخن گفتن
آقاي خسروشاهي ميگويد: «يكي از ويژگي هاي بارز ايشان آن است كه وقتي ميخواهند مطلبي بفرمايند، علاوه بر رعايت مقتضاي حال، اول فكر ميكنند. حتي در اين زمينه فكر ميكنند كه مطلب را چگونه و در چه قالب و جملاتي بگويند. تا از سويي كوتاه باشد و از جهتي رساتر بوده و بهتر مطلب را برساند».
چنان كه گذشت ايشان در نوجواني به ميدان خودسازي گام نهاد، و در فراگيري علوم و تزكيه نفس چنان جدي بود كه گويا كاري غير از آن نداشتند، و همواره در آموزش هاي اخلاقي بر اين نكته اصرار ميكردند كه تلاشي پيگير و رياضتي فراگير لازم است تا انسان در جبهه ستيز با رذيلت هاي اخلاقي و در جهاد اكبر با هواهاي نفساني، سر بلند و پيروز گرديده و به سازندگي خويش بپردازد. او همواره معتقد به لزوم همپايي دانش و اخلاق بوده و به طور مؤكد به خطر جدايي علم و تزكيه هشدار مي دادند و زيان عالم غير مهذب و دانش بدون تزكيه را از هر ضرر و زيان ديگري بيشتر مي دانستند.
آن بزرگوار، انسان مخلص و مشتاقي بود كه در همه حال عقربه زندگي خود را به سوي خدا چرخانده، و كوشيد تا پيوسته در حوزه جاذبه الهي قرار گرفته و به همه چيز و همه كس با ديد خداخواهي بنگرد.
اولياي خدا بر خلاف عموم مردم كه به ظاهر دنيا چشم دوخته و سرگرم آن هستند، همواره به حقيقت دنيا مينگرند، و به فرداي خويش ميپردازند و بدينسان هماره از قيد مطامع دنيوي گريخته و با صفاي قناعت و ساده زيستي، روحي سرشار از معنويت را به دست مي آورند، در حالي كه مردم در انبوه ظلمت هاي غفلت و تشريفات زندگاني و آزمنديهاي آن غرق و سرگردانند.
آيت الله بهجت نيز از اين دسته اولياي خدا بود. ايشان زاهد عارفي بود كه پيوسته بي رغبت به دنيا و آزاده و بيتكلف زيسته بود، آن بزرگوار از برجسته ترين چهرههاي زاهد و وارسته زمان ماست كه چنان در جاذبه معنويات قرار گرفته و به حقيقت و باطن دنيا توجه داشته كه ذره اي به تعلقات و ماديات آلوده نگشته و از هر چه رنگ تعلق پذيرفته آزاد بوده است. او نه تنها چنين انديشيده و از دنيا و مظاهرش گريزان بوده، بلكه در عمل و زندگاني معيشتي نيز در همين راستا حركت كرده است.
زندگي ساده او در خانه اي قديمي و محقر در قم، و مقاومت ايشان در برابر خواسته هاي مكرر علما و مردم براي تعويض خانه، گواهي صادق بر روح بزرگ و زاهدانه اين پير فرزانه بود.
ارتباط استوار آيت الله العظمي بهجت با خداوند متعال، ذكرهاي پي در پي، به جاي آوردن نوافل، شب زنده داريهاي كم نظير ايشان، بسيار عبرت انگيز است. سالهاي سال نماز جماعت ايشان از شورانگيزترين، با صفاترين و روح نوازترين نمازهاي جماعت ايران اسلامي بوده است. در اين نماز عالمان وارسته و خداجوي، بسياري از طلاب تقوا پيشه، بسيجيان رزمجو و دلداده خدا، و ديگر قشرهاي مردم شركت ميكردند. اين نماز چنان پر معنويت بود كه گاه، به ويژه در شبهاي جمعه صداي گريه آيت الله بهجت با نوحه و ناله غم انگيز نمازگزاران همراه ميشد و روحها به پرواز در مي آمد و چشمها به اشك مينشست، و فضاي دلها نوراني ميگشت. چنين فضاي معنوي و روح نوازي در هيچ نماز جماعتي وجود نداشت. بي جهت نيست كه بسياري از اوقات در مسجدي كه ايشان نماز جماعت اقامه ميكردند جا براي نماز گزاران تنگ ميشد و عده كثيري، حتي آنان كه مشتاقانه و به اميد كسب فيض از اين نماز پر معنويت، از راههاي دور آمده بودند، مجبور به ترك مسجد ميشدند.

شهرت گريزي، هوا ستيزي و فروتني از ديگر ابعاد برجسته شخصيت معنوي ايشان بود؛ با اينكه فقيهي شناخته شده و مجتهدي صاحب نام و از برجستگان حوزه علميه قم بودند، اما تا وقتي كه افرادي از ايشان مسن تر و يا جلوتر بودند، بلكه تا زماني كه هم دوره ايهاي ايشان در قيد حيات بودند، هيچگاه اجازه انتشار توضيح المسائل خود را نمي دادند، تا اينكه با درخواستهاي مكرر عالمان، راضي شدند فتاوايشان به چاپ برسد، با اين حال در زمان حيات پر بركتشان نيز به هيچ وجه اجازه نمي دادند رساله شان را از وجوهات شرعيه چاپ كنند، و نيز در مجالسي كه از طرف ايشان برگزار ميشد، به خطيبان مجالس توصيه ميفرمودند كه از ذكر نام ايشان در مجلس خودداري كنند.
يكي از ويژگيهاي آيت الله بهجت كه ايشان را از ديگر عالمان و ديگر مجتهدان ممتاز ميكند، الگوي رفتاري برگرفته از شيوه معصومين (عليهم السلام) است كه در گفتار و كردار، اعم از نشست و بر خاست، و سخن گفتن و خاموش بودن، و در نحوه انجام عبادات و راز و نياز با معبود يكتا، و برخورد با افراد و... نمايان بود.

منابع:
1. حسيني تهراني، محمدحسين» انوار الملكوت: نورملكوت روزه، نماز، مسجد، قرآن، دعا خلاصه مواعظ ماه مبارك رمضان سال 1390هجري قمري، «تهران: موسسه ترجمه و نشر دوره علوم و معارف اسلام، 1429ق=. 1387
2. باقي زاده، رضا «برگي از دفتر آفتاب: شرح حال شيخ السالكين حضرت آيت الله بهجت»، تهران: كمال انديشه تهران،. 1386
3. نوري، حسين، «پرهيزگاري از او رنگ ميگيرد - مروري بر حيات پر بار حضرت آيت الله العظمي محمد تقي بهجت»، جام جم، 29 آذر. 1383
4. پرده نشين: شرح كلمات عرفاني، اخلاقي حضرت آيت الله العظمي بهجت، تهيه و تنظيم واحد پژوهش انتشارات هنارس، قم: هنارس،. 1387
5. اسلام جو لنگرودي، حامد «صداي سخن عشق: مجموعه اي از حكمتها و حكايتهاي نماز از زبان آيت الله بهجت» قم: طوباي محبت، 1385
6. هدايي، مصطفي، «ستاره درخشان فومن: زندگي نامه آيت الله بهجت» تهران: مؤسسه فرهنگي انتشاراتي جابر،. 1380
7. رخشاد، محمد حسين «در محضر حضرت آيت الله العظمي بهجت» قم: مؤسسه فرهنگي سماء،. 1385
8. مصباح، محمد تقي «خاطرات آيت الله مصباح از آيت الله بهجت»، قم: يمين،. 1385
9. سلامي پور، عباس «طريق سير و سلوك الي الله در بيان و بنان سالكان» كاشان: مرسل،. 1379
10. «فرياد گر توحيد: عارف كامل حضرت آيت الله العظمي بهجت»، تهيه و تنظيم مؤسسه تحقيقاتي - فرهنگ اهل بيت عليهم السلام، قم: انصاري،. 1378
11. دلاور، مسعود، «فيضي از وراي سكوت: رهنمودها و ارشادات شيخ الفقها و العرفا حضرت آيت الله بهجت» تهران: نورورنگ،. 1381
12. عاصمي، مهدي «گوهرهاي حكيمانه: تازه هايي از بقيه الاولياء حضرت آيت الله بهجت»، قم: خادم الرضا (ع)،. 1384
13. «عرفان، اخلاق، نقاهت (مقاله): نظري و گذري بر زندگاني عارف سالك، فقيه اهل بيت عليهم السلام، حضرت آيت الله العظمي بهجت» اطلاعات، 17 شهريور. 1386
14. عباسي، مهدي «نفس مطمئنه: ناگفته هايي از عارف كامل حضرت آيت الله بهجت» قم: تا ظهور،. 1387
15. باقي زاده، رضا، «نكتههاي ناب از بيانات حضرت آيت الله العظمي بهجت به همراه گفتهها و نوشته هايي درباره معظم له» تهران: كمال انديشه تهران،. 1385

● منبع: روزنامه - قدس - تاريخ شمسی نشر 29/02/1388 - به نقل از کتاب به سوي محبوب 
 
 امام خميني(ره)

امام(ره) عنايت خاصي به آيةا... بهجت داشتند، نقل چند جريان در اين ارتباط، مدعاي ما را اثبات مي کند:

آيةا... مسعودي مي گويد: «من در ضمن چهار پنج سالي که خدمت امام بودم يادم هست که دو سه مرتبه امام فرمود: فلاني، فردا صبح مي خواهيم برويم منزل آقاي بهجت. و فرداي آن روز بلند مي شديم و مي آمديم منزل ايشان، همين منزلي که اکنون در آن ساکن هستند، و در اولين اتاق ورودي با همين فرشهايي که الان موجود است يکي دو دقيقه مي نشستيم، سپس امام اشاره مي کردند و من بيرون مي رفتم و ايشان حدود نيم ساعت با آقاي بهجت به گفتگو مي پرداختند بعد امام بيرون مي آمدند و مي رفتيم. اما اينکه درباره چه مسايلي گفتگو مي کردند، نمي دانم خودشان مي دانستند و خدا.

همچنين دو سه مرتبه در همان بحبوحه نهضت 41 يا 42 آقاي بهجت به من فرمودند که شما به آقاي خميني بگوييد فردا صبح ساعت فلان دو رأس گوسفند قرباني کند و من مي آمدم به امام اطلاع مي دادم، ايشان هم بلافاصله به من مي گفت شما به قصاب بگوييد دو رأس گوسفند از طرف ما قرباني کند بعد پولشان را مي دهيم.

بار ديگر نيز آقاي بهجت به من پيغام داد که به امام بگويم: سه رأس گوسفند قرباني کند، آقا هم بلافاصله دستور داد سه رأس قرباني کنند.

اينها همه مسايلي بود که بين امام و آيةا... بهجت بود و ما فقط ظواهرش را مي ديديم و از باطنش اطلاع نداشتيم.

نيز هنگامي که امام در جماران ساکن بودند آقاي بهجت به من فرمودند: يک نامه کوچکي دارم شما اين را به آقا برسانيد، من نامه را گرفتم توي پاکت گذاشتم و بردم در جماران خدمت امام دادم.

در هر صورت رابطه اين دو بزرگوار خيلي تنگاتنگ بود.

آيةا... بهجت هم به امام عنايت خاصي داشتند.

يکي از شاگردان امام در خاطره اي مي گويد: «پس از آزادي حضرت امام از زندان و ورودشان به قم در سال 1341 ه. ش. مردم در تمام محله هاي قم جشن گرفتند و منزل هر روز آکنده از جمعيت بود، در آن زمان آيةا... بهجت نيز از کساني بود که هر روز به منزل امام تشريف مي آوردند و مدتي بر در يکي از حجرات بيت ايشان مي ايستادند وقتي به ايشان پيشنهاد شد که شايسته نيست بيرون اتاق بايستيد، لااقل در داخل اتاق بنشينيد. ايشان در جواب فرمود: من بر خود واجب مي دانم که جهت تعظيم اين شخصيت ارزنده به اينجا آمده و دقايقي بايستم و سپس باز گردم.»

آيةا... يزدي در مورد عنايت ويژه حضرت امام به ايشان مي گويند: «در يکي از شرفيابي هاي خبرگان رهبري به خدمت حضرت امام راحل، از ايشان رهنمودي براي مسايل اخلاقي خواسته شد، حضرت امام، خبرگان را به حضرت آيةا... حواله دادند و در جواب اظهار خبرگان که ايشان کسي را نمي پذيرد، فرمودند: آنقدر اصرار کنيد تا بپذيرد.»

علامه محمدتقي جعفري(ره)

«اينکه در روايات آمده است که هر کس عالمي را در چهل روز زيارت نکند، مات قلبه (قلبش مي ميرد) و همچنين زيارت علما در نزد خدا محبوبتر از هفتاد بار طواف نمودن در گرد خانه خدا مي باشد. مصداق بارز «علما» آيةا... بهجت هستند. صرف ديدن و ملاقات کردن ايشان خود سر تا پا موعظه است. من هر وقت ايشان را مي بينم تا چند روز اثر اين ملاقات در من باقي است و در واقع هشدار دهنده براي ما مي باشد.»

آيةا... امجد

«ايشان از مفاخر عصر ما هستند، کساني که کم و بيش با ايشان آشنايي دارند مي دانند که در اوج بالايي از علم و معنويت قرار دارند... بنده معتقدم آقاي بهجت در علم و معنويت نظير ندارد. به تعبير ديگر: ايشان فرشته روي زمين هستند، بايد از برکات وجود ايشان استفاده کرد.»